Benda Sejarah
Sajarah jeung kapurbakalaan di Kabupatén Garut saenyana tacan kacatet
sakabéhna. Hal ieu ngeunaan tacan ayana tanaga ahli anu mampu naliti
jeung medarkeun sacara utuh, salian ti éta watesan kapanggihna bukti
sajarah jadi bisa ngamumulé kanu aya. Dina aspék ngalestarikeun
titinggal sajarah jeung purbakala, Garut ngabogaan poténsi. Dina aspék
ieu perlu mekarkeun pamangfaatanana boh tina objék kajian ilmiah atanapi
keur nunjang objék kepariwisataan. Sabab, pangbinaan ogé pamekaran kana
titinggal sajarah jeung purbakala perlu ditingkatkeun.
Salian ti barang-barang sajarah anu mangrupa Candi Cangkuang, situs
budaya makam-makam kuno, jeung barang-barang di lingkungan situs cagar
budaya saperti situs Kabuyutan Ciburuy, anu lengkepna dipaparkeun dina
kaca “Objek Wisata”, masih aya barang-barang sajarah lain anu perlu
dititénan ku masarakat saperti Naskah Kuno jeung titinggal Banda Sajarah
karuhun, utamina mah anu nyangkut kana patula-patalina Islam jeung
urang Sunda.
![]() |
Naskah Kabuyutan Ciburuy |
Naskah kuno tumut kana UU no.5 tahun 1992 nyaéta hasil tina karangan
atanapi seratan anu nyaritakeun perkara nu mangrupa ketikan tur anu
umurna minimal 50 taun. Tina hartian ieu, pasti waé jelas pasoalan
naskah kuno di Kabupatén Garut lumayan loba. Ngan anu jadi pasoalanana
masih loba naskah kuno anu jadi “barang pusaka” masarakat anu
diteundeun teu dibaca. Sacara umum makna tulisan naskah kuno anu di
eusina ajaran agama, bahasa, hukum adat, mitologi, paririmbon,
kamasarakatan, sastra, sajarah, kasenian, oge élmu séjéna.
Salah sahiji naskah kuno anu kawilang buhun di Kabupatén Garut nyaéta
naskah anu aya di situs Kabuyutan Ciburuy. Ditulis dina abad ka-15,
ngagunakeun barang seukeut tina daun lontar ogé nipah anu ngagunakeun
basa jeung abjad sunda kuno. Naskah ieu dipaparin ngaran “Amanat
Galunggung”, anu eusina peupeujeuh ngeunaan étika jeung budi pekerti
Sunda buhun, anu ditepikeun Rakeyan Darmasiksa, Panguasa Galunggung, ka
putrana Ragasuci (Sang Lumathing Taman). Salian naskah éta, loba ogé
naskah lian anu disusun abad ka-18 ngagunakeun huruf pegon (Arab
gundul), Jawa-Cirebon, jeung Jawa-Sunda. Dihandap ieu ngarupakeun
daftar naskah kuno di Kabupatén Garut.
No
|
Judul
|
Lokasi
|
Huruf
|
Bahasa
|
Tebal (Hlm)
|
1
|
Ahmad Muhammad
| Muh. Abas Ardisoma, Ds. Karangsari, Leuwigoong |
Arab
|
Sunda
| 370 |
2
|
Babad Godog
|
Encon, Desa Cangkuang, Kec. Leles
|
Arab
|
Sunda
| 71 |
3
| Babad Sejarah Sukapura | R. Soelaeman Anggapraja, Jln. Ciledug 225, Garut |
Latin
|
Sunda
| 23 |
4
|
Danumaya
|
Darta, Ds. Mekarluyu, Kec. Sukawening
|
Arab
|
Sunda
| 62 |
5
|
Galonggong
|
Aja, Ds. Cibatek, Kec. Banyuresmi
|
Arab
|
Sunda
| 35 |
6
|
Ganda Sudarma
|
Darta, Ds. Mekarluyu, Kec. Sukawening
|
Arab
|
Sunda
| 80 |
7
|
Maduningrat
|
Dita, Ds. Simpen, Kec. Limbangan
|
Arab
|
Sunda
| 116 |
8
| Prabu Kian Santang Aji |
Atmadimadja, Ds. Cinunuk, Kec. Wanaraja
|
Arab
|
Sunda
| 49 |
9
|
Purnama Alam
|
Ny. Ayum, Ds. Simpen, Kec. Limbangan
|
Arab
|
Sunda
| 121 |
10
|
Rengganis
|
Ny. Ayum, Ds. Simpen, Kec. Limbangan
|
Arab
|
Sunda
| 97 |
11
|
Said Saman
| Asep Dadang Bahrudin, Ds. Neglasari, Kec. Limbangan |
Arab
|
Sunda
| 270 |
12
|
Sejarah Batuwangi
| R. Soelaeman Anggapraja, Jln. Ciledug 225, Garut |
Arab
|
Sunda
| 32 |
13
| Silisilah Turunan Timbanganten | Toha, Ds. Cikedokan, Kec. Bayongbong |
Arab
|
Jawa-Cirebon
| 32 |
14
|
Sejarah Limbangan
| R. Soelaeman Anggapraja, Jln. Ciledug 225, Garut |
Latin
|
Sunda
| 16 |
15
|
Walangsungsang
|
Imas Darwati, Ds. Cinunuk, Wanaraja
|
Arab
|
Sunda
| 266 |
Banda Arkeologis
Sababaraha hiji hasil panalitian arkeologi dina taun 1994 di Kabupaten Garut ku Tim Balai Arkeologi (Balar) Bandung diantarana :
1. Batu Pipisan dan Gandhik
Kapanggihna di buruan padumukan Bapa Engkar bin Sugandi, Kampung Sindangsari RT03/RW02, desa Cinunuk Wanaraja dina koordinat . Sabab banda arkeologis teu acan kantos dipendakan dina masa prasajarah, diperkirakeun ieu banda sajarah teh mangrupakeun paninggalan karajaan Sunda Kuno. | |
2. Punden Berundak Pasir Lulumpang
Ayana di areal perkebunan anu dipelakan tangkal jati jeung palawija,
wilayah pasir lulumpang Kecamatan Banyuresmi dina koordinat. Dina
areal punden berundak oge aya Batu Lumpang jeung Menhir. Ditafsirkeun
ku tim arkeologi mah banda ieu teh ngarupakeun titinggal tradisi
megalitikum.
| |
3. Prasasti Batu Tulis Barukai
Ayana di sawidang kebon Bapa Mohamad Toha di sagigireun jalan Kampung Barukai, Desa Cigedug, Kecamatan Cigedug (dina waktu kapanggihna masih di Kecamatan Bayongbong), dina koordinat. Prasasti ditulis dina batu andesitic anu ngawentuk pasagi opat ngabogaan ukuran 130cm x 170cm jeung kandelna 15 cm ti dasar taneuh. Tulisan anu ngagunakeun huruf Sunda Kuno nyaeta “bhagi bhagya kanu ngaliwat”. |
Daftar naskah kuno
* Babad Godog
o Kacamatan : Lélés
o Tempat naskah : Désa Cangkuang, Kac. Lélés
* Suryakanta
o Kacamatan : Balubur Limbangan
o Tempat naskah : Desa Cigagadé
* Suryaningrat
o Kacamatan : Balubur Limbangan
o Tempat naskah : Desa Cigagadé
* Babad Limbangan
o Kacamatan : Garut Kota
o Tempat naskah : Jln Ciledug 225 Kal. Kota Kulon.
* Danumaya
o Kacamatan : Banyuresmi
o Tempat naskah : Desa Cibatek
* Sajarah Sukapura
o Kacamatan : Garut Kota
o Tempat naskah : Jln. Ciledug No. 225 Kalurahan Kota Kulon
* Umar Maya
o Kacamatan : Banyuresmi
o Tempat naskah : Desa Cibatek
* Batara Kala
o Kacamatan : Sukawening
o Tempat naskah : Kp. Cieunteung Desa Mekarluyu
* Ahmad Muhamad
o Kacamatan : Karangpawitan
o Tempat naskah : Kp. Sindangpalay Desa Sindangpalay
* Kitab Étangan
o Kacamatan : Sukawening
o Tempat naskah : Kp. Cieunteung Desa Mekarluyu
* Kumpulan Do'a, Jampé jeung Silsilah
o Kacamatan : Sukawening
o Tempat naskah : Kp. Cieunteung Desa Mekarluyu
* Layang Buana Wisésa
o Kacamatan : Sukawening
o Tempat naskah : Kp. Cieunteung Desa Mekarluyu
* Layang Muslimin Muslimat
o Kacamatan : Sukawening
o Tempat naskah : Kp. Cieunteung Desa Mekarluyu Kec. Sukawening
* Rawi Nabi
o Kacamatan : Sukawening
o Tempat naskah : Kp. Cieunteung Desa Mekarluyu Kec. Sukawening
* Sulanjana
o Kacamatan : Sukawening
o Tempat naskah : Kp. Cieunteung Desa Mekarluyu
* Walangsungsang
o Kacamatan : Wanaraja
o Tempat naskah : Desa Tegalsari
* Ogin Amarsakti
o Kacamatan : Cilawu
o Tempat naskah : Kp. Sindangrasa Desa Ngamplang
* Sajarah Turunan Timbanganten
o Kacamatan : Bayongbong
o Tempat naskah : Desa Cikedokan
* Samaun
o Kacamatan : Cikelet
o Tempat naskah : Desa Cikelet Kulon
* Galonggong
o Kacamatan : Banyuresmi
o Lokasi di Aja, Desa Cibatek, 35 kaca, huruf Arab, jeung basa Sunda.
* Sajarah Batuwangi
o Kacamatan : Garut Kota
o Aya di R. Souleman Anggapraja, Jalan Ciledug 225 Garut, 32 kaca, huruf Arab jeung basa Sunda.
Sumber : Kabupaten Garut Dalam Dimensi Budaya